Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 100. Kuruluş Yıldönümünü Gururla Kutluyoruz.
TBMM’NİN DOĞUŞU
İstanbul’un işgali, Mebuslar Meclisi’nin dağıtılması, aydınların ve milletvekillerinin tutuklanması Osmanlı Devleti’nin sona erdiğini gösteriyordu. Mustafa Kemal Paşa’nın tahminleri doğru çıkmıştı. Artık herkes onun etrafında toplanacaktı. Bundan sonra, İstanbul’dan Ankara’ya bir akın başladı. O güne kadar İstanbul’da kalıp “bir şeyler “ yapmak isteyenlerin tek umutları Ankara ve Mustafa Kemal Paşa oldu.
Milli egemenliğe dayalı bir devlet kurmayı düşünen Mustafa Kemal Paşa bu fırsatı iyi değerlendirdi. Kuracağı devletin temel organlarını oluşturacak yeni meclisin toplanmasını sağlayacak çalışmaları başlattı.
17 Mart l920’de Ordu komutanlarına bir genelge göndererek Meclisin Ankara’da toplanmasının gerekli olduğunu bildirdi. 19 Mart’taki genelgesinde; yeni seçilecek olanlarla, İstanbul’dan kurtulmayı başaran mebusların en kısa zamanda Ankara’da toplanmalarını istedi. Erzurum Kongresi kararlarında belirtilerek, Sivas’ta da onaylanan kararlarda açıklandığı gibi “…Osmanlı hükümeti milletin istiklalini koruyamamış…” ve Anadolu’da bir milli hükümetin kurulması için bütün şartlar oluşmuştu.
Seçilen mebusların bir kısmının Ankara’ya ulaşmasından sonra, 23 Nisan 1920’de meclis ilk toplantısını yaptı. Açış konuşmasını yapan en yaşlı üye Sinop mebusu Şerif Bey’in ifadesiyle Büyük Millet Meclisi adını aldı (Bir süre sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi adını alacaktır). Ertesi gün yapılan toplantıda Mustafa Kemal Paşa başkan seçildi. TBMM’nin açılmasıyla milletin meşru haklarını koruyacak bir kurucu meclis oluşturulmuş oluyordu.
Meclisin toplanması için gerekli olan bina hazırlandıktan sonra, 23 Nisan 1920’de dini bir açılış töreniyle kurucu meclis ve savaş meclisi olarak da anılan Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmıştır. 24 Nisan 1920 tarihli oturumda, Mustafa Kemal Paşa gelinen noktada siyasi durumu analiz etmiştir. Ancak, bu meclisin en önemli sorunu yürütme organının oluşturulması idi. Zira, İstanbul’da bir hükûmet ve hükûmet başkanı bulunmaktaydı. Bu sorun bütün Millî Mücadele dönemi boyunca kendisini sürekli gündemde tutmuş, büyük tartışmaların merkezine oturmuştur. Bununla birlikte, Mustafa Kemal Paşa yaptığı konuşmada uygulanacak sistemin nasıl olması gerektiği hakkında bilgi sunmuştur. Buna göre, Padişah işgal güçlerinin baskısı altında bulunduğundan, BMM’nin seçtiği meclis başkanının aynı zamanda meclis tarafından seçilen yürütmenin de başkanı olması gerektiğini ifade etmiştir. Ayrıca, Millî Hareketin başarıya ulaşmasından sonra Padişah’ın meclis tarafından düzenlenecek kanunlar çerçevesinde yerinin belirleneceği esası ortaya konulmuştur. Böylece, tek yetkili ve meşru gücün meclis ve onun seçtiği yürütme organı olduğu ilan edilmiştir. 25 Nisan 1920’de ise, altı kişilik Geçici İcra Heyeti seçilerek icra organı oluşturulmuştur.
Meclis çalışmalarını sürdürürken Yunan ordusunun Batı Anadolu’da ki ilerlemesi durdurulamamış ve Yunan kuvvetleri 1921 de Polatlı’ya kadar gelmişlerdir. Ankara’nın tehdit altında olması nedeniyle Meclisin güvenliği tartışma konusu olmuş ve meclisin Kayseri’ye taşınması gündeme gelmiştir. Kayseri’de gerekli hazırlıklar yapılıp taşınma başlamadan az önce; Erzurum Kongresi’ne Binbaşı Hasan Hayri Bey ile katılarak Dersim’i Erzurum Kongresi’nde temsil eden Tunceli mebusu Diyab Ağa, Yunan işgali sırasında Meclis’in Kayseri’ye taşınması fikrine karşı çıkmış ve meclis kürsüsünde şöyle demiştir.
“Biz buraya kaçmaya mı geldik, yoksa kavga edip ölmeye mi? Eğer meclisi taşımak istiyorsanız buyurun gidin. Ama ben gidemem. Tek başıma bile olsam, bayrağım, dinim ve vatanım için son kurşunuma kadar savaşırım. Son kurşunu da kafama sıkarım. Bu böyle biline…”
Diyab Ağa’nın ayakta alkışlanan bu tarihi konuşmasından sonra, Meclis’in Kayseri’ye taşınmasından vazgeçilmiş, her mebusa bir tüfek verilmiş, şimdi müze olarak gezdiğimiz 1. Meclis Binasında bundan sonra yapılan oturumlar silah çatarak yapılmıştır.
Büyük Anadolu isyanını, esarete boyun eğmeyen onurlu ve gururlu bir halkın direnişini yürüten
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 100. Kuruluş Yıldönümünü gururla kutluyoruz.
100.yıl Kutlu Olsun…
